Jabuuti, 30 Oktoobar 2025 — Magaalada Carta, Jamhuuriyadda Jabuuti, waxay Khamiista, maanta martigelinaysaa 25 sano guuradii ka soo wareegtay Shirkii Nabadda ee Carta 2000 — shirkii taariikhiga ahaa ee dib u soo celiyay dowladda dhexe ee Soomaaliya ka dib ku dhawaad toban sano oo dagaal sokeeye iyo burbur dawladnimo ah.Xafladda furitaanka waxaa ka qayb geli doona Madaxweynaha Jabuuti Ismaïl Omar Guelleh, oo sidoo kale martigeliyey shirkii asalka ahaa, waxaa ka qeebgalaya Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo mas’uuliyiin sare, madax hore, iyo marti sharaf gobolka ah. Martida dowladda marka laga soo tago waxa ka qaybgalaya ilaa hadda oo la hubaa Madaxweyne hore Shariif Sheekh Axmed iyo Ra’iisulwasaarayaal hore Xasan Cali Khayre, Cabdi Faarax Shirdoon oo dhamantood hadda ka mid ah Hoggaamiyeyaasha mucaaradka dowladda.
Muxuu Yahay Shirka Carta?
Shirkii Carta ee (May–Agoosto 2000) waxa ka qayb galay in ka badan 2,000 oo wakiil Soomaaliyeed ah — odayaal dhaqameed, haween, culumo, hoggaamiyeyaal diimeed, iyo wakiillo ka socday qurbajoogta — si dib loogu dhiso nidaamka maamul ee Soomaaliya. Waxa uu soo saaray Dowladdii Kumeelgaarka Qaranka (TNG) waxaana madaxweyne loo doortay Cabdiqaasim Salaad Xasan, oo noqday madaxweynihii ugu horreeyay tan iyo 1991, taasoo dib u soo celisay aqoonsiga caalamiga ah iyo dareenka dawladnimo.
Sababta Carta loo qabtay
Dhammaadkii 1990-meeyadii, Soomaaliya waxa ka jiray sagaal sano oo fowdo — kooxo hubeysan, gaajo, iyo kala qaybsanaan qabiil. Dadaallo nabadeed oo hore oo ka dhacay Itoobiya iyo Kenya ayaa lagu guul darreystay ka hor Carta. Ugu dambeyn Madaxweynaha Jabuuti Ismaïl Omar Guelleh ayaa soo bandhigay hab hufan oo furan, oo ay Soomaalidu hogaamineyso, kuna dhisan wada-hadal, dib-u-heshiisiin, iyo ka qayb-gal.
Sida Shirku u Qabsoomay
Carta waxa lagu dhisay saddex guddi:
- Guddiga Dib-u-heshiisiinta — xallinta khilaafaadka qabiilada
- Guddiga Dastuurka — diyaarinta Qaanuunka Kumeelgaarka (sharci ku meel gaar ah)
- Guddiga Siyaasadda — maamulida doorashooyinka iyo xulashada hoggaanka
Wakiillada waxaa loo qaybsaday nidaamka 4.5, oo boosaska lagu qaybiyey afar qabiil oo kala ahaa (Darood, Hawiye, Dir, Digil–Mirifle) iyo nus (0.5) qabiilooyinka yar-yar loogu magac daray. Nidaamkan ayaa loogu talagalay in lagu dheelitirto wakiilnimo, inkastoo uu weli yahay mid murankiisa uu taagan yahay — waxaa lagu amaanaa inuu keenay nabad, laakiin waxaa lagu dhaleeceeyaa inuu xoojiyey aqoonsiga qabiilka, uusan sinnaan dhameystiran siin, isla markaana uu hakiyey horumar buuxa oo dimuqraadiyadeed. Qiyaastii 25 sano kadib, 4.5 waxa uu ka mid yahay dhaxalka ugu weyn ee Carta.
