Hargeysa (Dawan)- Madaxweynaha Somaliland, Muuse Biixi Cabdi ayaa sheegay in heshiiska muranka dhaliyay ee ay qayb ka mid ah badda uga ijaarteen dowladda Itoobiya inuu baajin karo weerarada Badda Cas ee ka dhanka maraakiibta ganacsiga.
Somaliland oo ku dhawaaqday inay ka go’day Soomaaliya inteeda kale sannadkii 1991-kii, balse ku guul-darraysatay inay hesho aqoonsi caalami ah oo ay muddo dheer raadinaysay, ayaa bishii January ee sannadkan la saxiixatay Itoobiya heshiis dhanka badda ah oo ay uga bedelanayso aqoonsi.
Heshiiskas waxaa si adag uga hortimid dowladda Soomaaliya iyada oo madaxweyne Xasan Sheekh uu ku dhawaaqay in aysan jirin cid awood u leh in ay saxiixdo taako ka mid ah dhulka Soomaaliya.
Madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi ayaa u sheegay wargeyska Financial Times in heshiiska Itoobiya uu ogolaanayo in Somaliland ay ka qayb qaadato dadaallada caalamiga ah ee lagu xaqiijinayo xorriyadda socdaalka gacanka Cadmeed iyo Badda Cas, halkaas oo maraakiibta marta ay weeraro isdaba joog ah kala kulmaan kooxda Xuutiyiinta ee taageerada ka hesha Iran.
Biixi ayaa tilmaamay in qorshaha Itoobiya ee dhulka ku xeeran Berbera uu yahay in ay ka sameysato dekad iyo saldhig ciidan oo gacan ka gaysanaya ka hortagga khataraha badda.
"Itoobiya waxay badda ka dhisan doontaa saldhig ciidan, waxayna yeelan doontaa maraakiib ganacsi, beddelkeedana Itoobiya waxay na siin doontaa aqoonsi. Nuxurku waa intaas" ayuu yiri Biixi .
Biixi ayaa intaas raaciyay in heshiiskan uu ka dhigan yahay tillaabo muhiim ah oo lagu xaqiijinayo riyada gooni isu taagga Somaliland, wuxuuna yiri; “Heshiiska taariikhiga ah ee dhex maray Somaliland iyo Itoobiya waxa uu noo furi doonaa waddo cad oo loo maro aqoonsiga caalamiga ah,”.
Itoobiya waxay baddeedi lumisay 1993-kii kadib markii ay kala go'een Eritrea, waxayna u aragtaa heshiiska Somaliland inuu yahay mid lagu dhimi karo ku tiirsanaanta Jabuuti ee dhinaca badda, inkastoo Mareykanka, Midowga Yurub, Jaamacadda Carabta iyo Masar - oo ay ku muransan yihiin biyo xireenka weyn ee Nile-ka Buluugga ah - ay dhammaantood ka digeen in tillaabada Itoobiya ay sii hurin karto colaadda gobolka oo markii hore la daalaa dhacayay dagaallo kala duwan.
Sarkaal sare oo ah Itoobiyaan kana qayb qaatay wada-hadallada Somaliland ayaa sheegay inuu ku rajo weynyahay in heshiiskan uu hirgalo, isagoo ku tilmaamay siyaasad dhab ah oo lama huraan ah..
Dhanka kale, Cumar Maxamuud oo ka faallooda xasaradaha Bariga Afrika ayaa aaminsan in Itoobiya aysan ka tanaasuli doonin ka mira dhalinta heshiiska inkasta oo ay la kulantay falcelin diidmo ah.
Shiinaha, Ruushka, Turkiga iyo Imaaraatka Carabta ayaa sidoo kale doonaya inay ballaariyaan joogitaankooda Geeska Afrika, oo ah gobol faqiir ah, balse ay ku yaallaan dowlado leh istiraatiijiyad muhiim, sida Soomaaliya iyo Jabuuti.
Somaliland waxa ay 300 milyan oo dollar ka heshay shirkadda DP World ee fadhigeedu yahay magaalada Dubai ee dalka Imaaraadka Carabta, iyada oo lagu maalgelinayo Berbera taas oo ka dhigan qiyaastii %75 dakhliga Somaliland.
